SÜRTÜNME KATSAYISI

Bir yüzeyin sürtünme katsayısı eğik düzlemin eğim açısı cisim eğik düzlemden kayıncaya kadar arttırılır. Açının tanjantı sürtünme katsayısını verir. Cisimler genelde 45 dereceye kadar eğik düzlemden kaymış olurlar, tam 45 derecede sürtünme katsayısı tan 45=1 dir. Diyelim ki cisim yüzeyden 80 derecede kaydı; tan 80= 5,67 olur. Teorik olarak bakılırsa bu iş 90 dereceye kadar gider; tan 90= sonsuz. Ancak işin aslı tam da öyle değil çok iyi en tutucu yüzey yarış arabalarının lastiklerinde kullanılan kauçuktur; katsayı 4, demek ki bu otomobil, 75 derece duvara tırmanabilir. Şimdi birde bu işi tersten düşünelim. Buz pistinde yürümekte zorlanırız. Bizim yarış otosu için buz pistinde sürtünme katsayısı 0,15 tir. Yani 10 derece eğimli viraja tırmanamaz.

Çizgi filmlerde, Laurel-Hardy filmlerinde garibim Şarlo muzun üstüne basar, kayar ve düşer. Japon’lar araştırmışlar ve muzun sürtünme katsayısını hesaplamışlar; sıfır değil ama sıfıra yakın 0,07. Yani 4 derece! Şimdiye kadar muzu geçebilen meyve yok. Doğru sürtünme kuvveti olmasaydı yürüyemezdik, ancak, eklemlerimiz birbirine sürtünseydi de yürüyemezdik. Eklem sıvıları, üzerine bastığımızda muzdan salgılanan kaygan jelden daha kaygan olan eklem sıvısıdır; katsayısı on binde üç=0,0003.

Başlarken sürtünme olmazsa yürüyemez, bir adım dahi atamayız demiştim. Sahi, sürtünme yok ve bir adım attık ne olur? Düşeriz… sürtünme varsa tekrar kalkarız. Demek ki yürümek aslında birer düşüp kalkmalar zinciri. Şimdi sizde ayağa kalkın. Yerde sürtünme yok. Bir ayağınızı öne atın, vücudunuz da adım attığınız ayağınızla birlikte ileriye hareket etti; momentum korunacak, başlangıçta duruyorduk momentum sıfır, şimdi ileriye adım attık hız kazandık, momentumu koruma adına geriye hızı diğer ayak geriye giderek (bizi düşürerek) sağlayacak. İşte düştük…

Tamam düştük, ancak yinede zorlanarakta olsa kaygan zeminlerde yürüyebiliriz değil mi? Bunun da bir sınırı, ölçüsü var mı? Evet var; eğer katsayı 0,1 ise %90 düşeriz. Demek ki yürüyebilmek için en azından her adım atışımızda 15 derece eğiliyorsak tan 15= 0,268 sürtünme katsayılı yüzeylere ihtiyaç var…..

Pekiyi düştük diyelim. 1.90 yere serilmekte var işin içinde, kurtulmakta. Dayanıklı olmaya bakmak lazım. Dayanıklılık boyutlarla ters orantılıdır. Ah şu kilolar… kiloluysan yandın, boylu posluysan yandın… çelimsiz biri olsan yaşadın.. düşüpte sağlam kaldın…

Bu gün yürümeyi öğrendik…. Birde bunun sıvısı, atmosferi var. Onlara da sonra kafa yoralım…"

Photo:https://www.physlab.org/story/friction-on-an-inclined-plane/